Verreweg de meeste vragen die ik krijg over natuurjournalen gaan over welke materialen er gebruikt kunnen worden. Omdat er geen eenduidig en kort antwoord op deze vraag is, heb ik besloten er een uitgebreide blog over te schrijven.
Er is veel materiaal te koop op het gebied van schetsboeken, papier en kleur. Zoveel dat je het risico loopt om door de bomen het bos niet meer te zien.
Ik schrijf in deze blog over mijn ervaring met verschillende schetsboeken, papier, waterverf, potloden enz. Wat is handig om mee naar buiten te nemen? Wat zijn de voor- en nadelen van verschillende materialen?
Met deze blog wil ik overzicht creëren in de eindeloze materiaalmogelijkheden, zodat je lekker aan de slag kan met natuurjournalen. Daarnaast besteed ik in deze blog ook aandacht aan een ander perspectief op het kopen van nieuwe materialen.
Beginnen is belangrijker dan materiaal
De meeste mensen hebben wel papier in huis en een potlood of pen. Dit is genoeg om te starten. Wacht niet langer en maak een snelle schets van 1 minuut of een blinde contourschets van iets in je tuin of een natuurvondst. Schrijf er de datum en plaats bij en je hebt al een natuurdagboekaantekening klaar! Heb je meerdere van deze schetsen op losse papieren? Bundel ze samen in een mapje of hecht ze aan elkaar met een draadje.
We leven in een consumptiemaatschappij en daarin wordt ons onbewust het idee gegeven dat je dat ene mooie materiaal nodig hebt om te kunnen starten en om een goed resultaat te krijgen. Dit heeft het risico dat je bezig blijft met beter en mooier materiaal verzamelen en niet tot natuurjournalen/ schetsen komt.
De tegenstrijdigheid hierin is dat het uiteindelijk alleen maar beter en mooier wordt als je regelmatig oefent en aan de slag gaat met wat voor materiaal dan ook! En voor ieder materiaal geldt dat je opnieuw moet oefenen om het onder de knie te krijgen.
Dit harmonicaboekje heb ik zelf gemaakt van elkaar geplakte resten papier. Alle schetsen zijn met pen gemaakt.
In je kast en op de zolder
Kijk eens goed welke spullen je al in huis hebt. We hebben vaak meer dan we denken! Ik hoor regelmatig workshopdeelnemers zeggen dat ze de zolder vol hebben liggen met hobbymateriaal.
Laat vrienden en familie weten dat je aan het natuurjournalen bent, vertel erover. Misschien hebben ze nog wel aquarelset op de zolder liggen of mooie potloden die je mag uitproberen.
Zijn er meer mensen in je omgeving die tekenen en schilderen? Wissel dan eens materiaal uit, je kan dan iets nieuws proberen zonder direct een aanschaf te doen die misschien blijft liggen.
En wie weet maak je daarmee ook wel anderen in je omgeving enthousiast over natuurjournalen en kan je elkaar inspireren!
Minimalistisch
Ik vind het fijn om mijn materialen minimalistisch te houden. Het neemt veel makkelijker mee als de tas niet te zwaar is. Ik maak graag lange en soms avontuurlijke wandelingen, het hebben van een zware tas beperkt mijn bewegingsvrijheid.
Ik heb een schoudertas waar ik mijn materialen makkelijk en snel uit kan halen als ik iets zie dat ik graag wil schetsen.
Schetsboek
Wel of geen schetsboek? Het is heel fijn om al je natuuraantekeningen bij elkaar te hebben en te kunnen bladeren. Ik heb inmiddels een plank schetsboeken gevuld. Je raakt op deze manier niets kwijt en het laat je proces en ontwikkeling in de loop van de tijd zien. Maar….
…Sommige mensen vinden het vullen van een schetsboek intimiderend. Ze leggen zichzelf de druk op dat alle schetsen en aantekeningen in het boek netjes en mooi moeten zijn. Dit blokkeert natuurlijk het ongehinderd schetsen en aantekeningen maken. Dat is jammer!
Er zijn ook mensen die hun schetsen willen kunnen inlijsten of veel verschillende papiersoorten gebruiken.
In de laatste 3 gevallen kan je ervoor kiezen om op losse vellen te werken en later eventueel de losse vellen te bundelen door ze aan elkaar te naaien of in een map te stoppen.
Formaat
De keuze van het formaat schetsboek hangt af van je manier van werken. Neem je je schetsboek mee op wandeltochten of werk je liever aan de tafel?
Ik heb ervoor gekozen om een A5 aquarelschetsboek mee te nemen. In de loop van de tijd heb ik gemerkt dat ik dat een prettig formaat vind. Het is niet te groot en te zwaar waardoor het makkelijk meeneemt en ik kan er ook in schetsen terwijl ik rechtop sta. Als je je schetsboek niet mee naar buiten neemt kies je misschien liever voor een groter formaat zoals A4.
Ik heb ook altijd een mini schetsboekje van A6 formaat bij me. Deze past in mijn jaszak en zelfs in mijn heuptasje dat ik om heb met hardlopen. Zo heb ik altijd iets in de buurt om de natuur vast te leggen!
Vorm
Er zijn verschillende vormen schetsboeken te koop. Het rechtopstaande formaat dat ook wel ‘portret’ wordt genoemd. Er zijn ook langwerpige schetsboeken te koop en deze worden ‘landscape’ genoemd. Dan zijn er ook nog vierkante modellen. Hierbij is het vooral uitproberen wat je prettig vindt en wat bij je natuurjournal stijl past.
Ondanks dat ik veel landschappen schets heb ik toch een portret formaat schetsboek. Dat komt omdat ik meestal meerdere kleine schetsen op een pagina maak. Ik maak meestal niet in een keer een hele pagina vol maar doe iedere dag een kleine schets met wat aantekeningen.
Papier
Er is ontzettend veel keuze in papier, daarnaast is het papier ook nog in verschillende diktes te krijgen. Het kan allemaal behoorlijk verwarrend zijn. Ik leg hieronder een aantal papiersoorten uit.
mixed media
Wil je graag met meerdere materialen door elkaar kunnen werken of wil je de met verschillende materialen experimenteren? Mixed media papier heeft een glad oppervlak en is dus geschikt voor potloden, fineliners en markers. Maar het papier neem ook goed water op en is dus ook geschikt voor aquarelverf.
Mijn ervaring is dat mixed media papier de kleuren heel mooi en helder laat overkomen. Het is ook heel geschikt voor gedetailleerde en drogere aquareltechnieken.
Het is minder geschikt voor de hele natte aquareltechnieken. De verf vloeit niet zo mooi in het papier waardoor er heel snel ‘opdroograndjes’ ontstaan.
Aquarelpapier
Aquarelpapier is papier dat veel water op kan nemen, het heeft vaak een gestructureerd oppervlak. Daardoor is het minder geschikt voor potloden en markers.
Het papier is geschikt voor natte aquareltechnieken zoals nat-in -nat, de verf vloeit mooi in het papier. Binnen het aquarelpapier zijn ook weer veel verschillende soorten te koop. De ene soort kan heel veel water opnemen en heeft een grove structuur en er zijn soorten met een fijnere structuur die meer geschikt zijn voor gedetailleerd aquarelwerk.
Getint papier
Ik gebruik af en toe kraftpapier. Dat is gerecycled papier met een bruine tint. Dit werkt heel mooi samen met zwarte en witte fineliner of lichte kleurpotloden. De tekening op de foto hiernaast is op kraftpapier gemaakt, met fineliner en enkele kleurpotloden.
Schetsboektip: Begin in een goedkoop schetsboek, dat maakt de drempel om te beginnen en lekker te gaan schetsen/ observeren veel lager. Bij een duur schetsboek ben je misschien bang om pagina's te 'verpesten' en dan is het resultaat een schetsboek dat leeg blijf. Dat is natuurlijk niet de bedoeling!
De schetsboeken van Talens Art Creations zijn daarvoor heel geschikt. Je kunt er een paar lagen waterverf op gebruiken, het is geschikt voor potloden, pennen en markers. Je kunt hiermee dus alle kanten op en lekker ontdekken en experimenteren met verschillende materialen.
Na verloop van tijd ontdek je welk materiaal je prettig vindt en dan kan je altijd nog een duurder schetsboek kopen met kwaliteitspapier dat is afgestemd op jouw wensen.
Kleur
Het toevoegen van kleur heeft iets magisch, ik word daar altijd zo blij van! En ik heb gemerkt dat dat niet alleen voor mij geldt maar voor een heleboel andere deelnemers.
Ik gebruik meestal aquarelverf om kleur aan te brengen. Ik vind het een makkelijke manier om snel grotere vlakken te kunnen opvullen, je kunt alle kleuren mengen die je maar wil en ik houd gewoon heel erg van structuren en vloei-effecten van de waterverf. Het nadeel van waterverf is dat het lastiger te controleren is en soms zijn eigen gang gaat. Bovendien kan kleuren mengen lastig zijn.
Ik gebruik de aquarelsets van Van Gogh zowel tijdens mijn workshops als in mijn eigen natuurjournal. Het is een hele praktische set om mee naar buiten te nemen met een goede prijs/kwaliteit verhouding. Cotman van Winsor en Newton heeft soortgelijke sets die net zo praktisch zijn.
Kleurpotloden zijn een makkelijke en gecontroleerde manier om kleur aan te brengen. Bijna iedereen heeft wel wat kleurpotloden in huis en anders zijn ze heel makkelijk verkrijgbaar.
Kleurpotloden zijn in de winter ideaal want bij temperaturen onder nul bevriezen ze niet. Met enkele kleuren in je tas die zijn afgestemd op het seizoen kan je veel leuke dingen doen!
Aquarelpotloden/krijtjes
Dit zijn potloden met wateroplosbaar pigment. Je brengt het aan zoals je gewend bent met potlood en met een kwastje kan je vervolgens de kleuren laten vloeien waardoor je mooie aquareleffecten krijgt. Dit combineert de controle die je hebt met potlood en mooie aquareleffecten. Aquerelkrijt heeft een grover effect en is leuk om grotere vormen mee vast te leggen en een heel fijn materiaal om te gebruiken als je losser wil worden in je schetsen.
Aquarelpotloden en -krijt zijn ideaal in combinatie met de waterkwast die ik hier onder noem.
Waterkwast
Dit is een kwast met een holle steel die je kan vullen met water. Door een beetje te drukken op deze steel komt het water in de haren van de kwast en kun je gaan schilderen. Dit is heel makkelijk om mee te nemen naar buiten want je hoeft geen extra water mee te nemen en je zit ook niet met afvalwater. Water van waterverf kan bestanddelen bevatten die slecht zijn voor de natuur. Gooi dus nooit afvalwater weg in de natuur!
Als je al ervaring hebt met aquarelleren en normale aquarelkwasten, houd er dan rekening mee dat waterkwasten net even anders werken. Je kunt het gevoel hebben dat je minder controle hebt. Geef jezelf tijd om eraan te wennen want het is absoluut de moeite waard en eigenlijk een must als je buiten wil werken.
Ik heb zelf de nodige frustraties gehad met waterkwasten maar ik ben toch doorgegaan omdat ze zoveel vrijheid geven als je buiten en onderweg wil journalen. Inmiddels kan ik echt niet meer zonder mijn waterkwasten!
De Hema verkoopt waterkwasten voor en klein bedrag. Wil je waterkwasten van een betere kwaliteit? Ik ben zelf na veel uitproberen uitgekomen bij de waterkwasten van tombow. Dit is wat mij betreft de topper onder de waterkwasten.
Verfsok
Ik heb altijd een stukgeknipte oude witte sok in mijn tas. Die kan ik om mijn pols doen om mijn waterkwast aan schoon te vegen. Ideaal!
Ik koop zo nu en dan witte sokken bij de kringloop voor dit doel.
Watervaste fineliner is ook een onderdeel van mijn materialenset. Ik vind het fijn om snel lijnen te kunnen schetsen die daarna over te schilderen zijn met waterverf, het voordeel is dat deze lijnen niet vervagen waardoor je details verliest.
Wat er nog meer in mijn tas zit
Behalve deze levendbare hagedis die alleen kwam zonnen in mijn tas en daarna weer vertrok, heb ik nog een geodriehoek mee om dingen te kunnen opmeten, een vergrootglas en wat stukken van verschillende soorten papier voor als ik eens wil experimenteren met ander materiaal.
In de onderstaande video kan je waterverf, waterkwasten en fineliners buiten in het bos in actie zien.
Meer natuurjournalen
Wil je graag meer leren over natuurjournalen en natuurtekenen en schilderen? Tijdens de winterworkshops aan de keukentafel ga je aan de slag met een aantal thema’s en technieken die veel gebruikt worden in het natuurjournalen en het werken met aquarelverf.
Meer winterinspiratie en tips staan er in mijn boek natuurjournalen.
Reactie plaatsen
Reacties